Złoty Label za wieloletnie działania i projekty wielokrotnie nagradzane Znakami Jakości ELL

Nagroda: Złoty Label za wieloletnie działania i wielokrotnie nagradzane Znakami Jakości ELL projekty, mające na celu szerzenie polskiej kultury i języka polskiego

Praca nad nauczaniem języka polskiego jako obcego w przestrzeni muzealnej rozpoczęła się poprzez połączenie dwóch pasji – pracy w muzeum i nauczania języków obcych. Jako pierwszy w 2017 roku powstał projekt dla dorosłych „Warszawa dla zaawansowanych”. Pierwotnie miał być wsparciem nauki jpjo poprzez poznawanie warszawskiej historii i kultury. Projekt rozwijał się, powstały materiały dydaktyczne. W latach 2020 i 2021 działania rozszerzono o kolejne dwa projekty „Warszawa dla początkujących” dla dzieci i młodzieży oraz „Warszawa dla zaawansowanych” skierowany do edukatorów językowych i muzealnych. Kiedy w 2021 roku Muzeum Warszawy i Uniwersytet Warszawski rozpoczęły oficjalną współpracę na rzecz językowej edukacji muzealnej, stworzono kolejne projekty będące jednocześnie eksperymentami edukacyjnymi. Były to: „Moje muzeum, moja opowieść”, w ramach którego osoby z doświadczeniem uchodźczym stworzyły własną interwencję artystyczną na wystawie stałej Muzeum Warszawy, oraz „Wsłuchaj się w muzeum”, będące interwencją polegającą na stworzeniu autorskich audioprzewodników przez studentów i studentki uczące się jpjo na poziomie biegłości językowej B1. Równolegle prowadzone badania ukazały, że nauka języka metodą projektu realizowaną w przestrzeni muzeum ma wpływ na obniżanie bariery komunikacyjnej, czynne uczestnictwo w polskojęzycznej kulturze i poczucie własnej sprawczości. W 2022 roku Muzeum nawiązało partnerstwo międzynarodowe w ramach programu Erasmus+, którego celem jest praca nad podejściem do nauki języków obcych poprzez materialne i niematerialne europejskie dziedzictwo.

Do konkursu ELL 2023 zostały zgłoszone dwa projekty:

Nazwa projektu: Moje muzeum, moja opowieść
Instytucja: Muzeum Warszawy 
Język: polski jako obcy
Koordynator: Katarzyna Žák-Caplot
Strona projektu: https://muzeumwarszawy.pl/moje-muzeum-moja-opowiesc-opisy-kuratorskie/

Wspieranie nowo przybyłych migrantów i ich rodzin jest jednym ze społecznych priorytetów Muzeum Warszawy. Projekt powstał jako odpowiedź na wyraźne zapotrzebowanie ze strony społeczności z doświadczeniem imigranckim skupionej wokół Muzeum Warszawy (w tym czasie prowadzono już 3 projekty z komponentem językowym skierowane do tej grupy odbiorców). Uczestniczki z Ukrainy i Chin uczyły się języka polskiego, poznawały kulturę i historię stolicy, a jednocześnie, dzięki realizacji własnej interwencji artystycznej w języku polskim, miały możliwość podzielenia się swoimi doświadczeniami osobistymi, kulturowymi i historycznymi. W wyniku interwencji powstała intymna opowieść o kobiecych przeżyciach, rodzinie, wojnie, ale też nadziei na przyszłość, którą Muzeum Warszawy prezentowało w ramach swojej wystawy głównej od 25 sierpnia do 5 grudnia 2023 roku. Dodatkowo autorki mogły spotkać się z lokalną społecznością w trakcie wernisażu interwencji oraz czterech oprowadzań, które same przygotowały i zrealizowały po polsku i ukraińsku. Były to momenty pełne wzruszeń, wzajemnego szacunku i zrozumienia.

Projekt miał 4 główne cele: wzmocnienie poczucia wartości i sensu w sytuacji, w której znalazły się uczestniczki projektu, poprzez osobistą ekspresję i wyrażenie siebie w sztuce, nauka języka polskiego jako obcego i poznawanie kultury i historii miejsca, w którym uczestniczki i ich rodziny się osiedliły, zachęcenie uczestniczek do czynnego udziału w polskojęzycznej kulturze, wzajemne poznanie się ze społecznością lokalną i obniżenie poczucia obcości oraz niezrozumienia.

Projekt realizowano od 2 lipca do 5 grudnia 2022. Do 13.08 – warsztaty językowe. Do 24.08 wyprodukowano interwencję. 25.08 otwarto ją uroczystym wernisażem. Interwencję zakończono 5.12.2023.

Projekt składał się z czterech etapów. W pierwszym etapie planowania przyszłe uczestniczki wraz z koordynatorką i innymi pracownikami Muzeum Warszawy ustaliły zakres projektu i sposób jego przeprowadzenia. W etapie realizacji projektu, który trwał od 2.07 do 13.08.2022, w co drugą sobotę odbywały się trzygodzinne warsztaty językowo-kulturowe, w czasie których uczestniczki poznawały lepiej muzeum dzięki oprowadzaniom kuratorskim oraz własnej eksploracji przestrzeni w czasie grupowej gry mobilnej. Na tej podstawie dokonały wyboru piętra i gabinetów, które objęła interwencja, by wreszcie podjąć decyzję dotyczącą wyboru konkretnych eksponatów i sposobu ich opisu. Na tym etapie, poprzez ćwiczenia językowe i kulturowe, uczestniczki poznawały zasady komunikacji na wystawie muzealnej ze sposobem eksponowania i ruchem obiektów. Wiedza ta była niezbędna do stworzenia rezultatu projektu, który będzie mógł być prezentowany w przestrzeni wystawowej. Trzeci etap stanowił produkcję wystawy zrealizowanej przez Dział Organizacji Wystaw, kuratorów oraz konserwatorów Muzeum Warszawy we współpracy z koordynatorką projektu, która na bieżąco kontaktowała się i konsultowała z autorkami. Ostatni etap projektu, związany z rozpowszechnianiem jego rezultatów, rozpoczął się 25.08 uroczystym wernisażem i otwarciem interwencji, w którym wzięło udział 70 gości: dyrekcja, autorki, ich rodziny i przyjaciele oraz uczestnicy letniego kursu jpjo Uniwersytetu Warszawskiego. Do 5.12, czyli zamknięcia wystawy, odwiedziło ją łącznie 14 000 osób. Ewaluacji dokonano poprzez wielkie tablice, na których zwiedzający mogli się wypowiedzieć na temat przeczytanych prac. W czasie interwencji autorki zrealizowały cztery oprowadzania – dwa po polsku i dwa po ukraińsku. Wzięło w nich udział prawie 80 osób.

Uczestniczkami projektu było 11 kobiet w różnym wieku z Ukrainy i Chin, uczących się języka polskiego jako obcego na poziomach biegłości A2-B2. Panie uczestniczyły wcześniej w innych językowych projektach Muzeum Warszawy w pierwszej połowie 2022 roku. Same wyszły z inicjatywą stworzenia wakacyjnego projektu w muzeum, do którego nadal pragnęły regularnie przychodzić w weekendy. W wyniku wspólnej dyskusji powstał pomysł na projekt, który na każdym etapie był konsultowany i realizowany we współpracy z uczestniczkami.

Koordynatorka projektu jest współautorką koncepcji projektu, prowadziła zajęcia językowe na wystawie muzealnej, opracowała grę mobilną i materiały dydaktyczne dla uczestniczek projektu, koordynowała spotkania uczestniczek projektu z kuratorem głównym wystawy. Była kuratorką interwencji artystycznej, która powstała jako rezultat projektu. Koordynowała produkcję interwencji i organizowała oprowadzania po wystawie dla zwiedzających. Główny kurator wystawy głównej uczył uczestniczki projektu oprowadzania po wystawie i opowiadał o najciekawszych eksponatach. Pracowniczki Biblioteki Muzeum Warszawy wspierały autorki w redakcji tekstów i przygotowaniach do wystąpień na wernisażu i podczas oprowadzań. Pracowniczka Działu Promocji stworzyła stronę internetową projektu.

Z metodycznego punktu widzenia Muzeum Warszawy po raz pierwszy zrealizowało projekt językowy ze stałą grupą uczestników, którzy regularnie spotykali się w przestrzeni muzeum w celu nauki języka, pracy kreatywnej i ekspresji kulturowej. Całość oparto na podejściu ukierunkowanym na działanie oraz procesy mediacyjne (m.in. przetwarzanie tekstów, oprowadzanie, synteza informacji, komentowanie, negocjowanie). Z punktu widzenia merytorycznego Muzeum jeszcze nigdy nie prezentowało ekspozycji w pełni współtworzonej przez osoby z doświadczeniem imigranckim i uchodźczym. Pod względem organizacyjnym innowacją było zaangażowanie szerokiego grona pracowników instytucji i wysiłek wyprodukowania interwencji w przeciągu dwóch i pół tygodnia (ze stroną internetową włącznie). Innowacją okazał się także silny wpływ pracy projektowej w stałej grupie na samopoczucie i pozytywną samoocenę jej uczestników oraz na wzrost motywacji do integracji w nowym środowisku poprzez rozpoczęcie nauki, pracy, nowego hobby.

Działania projektowe skierowane były na naukę jpjo prowadzoną na poziomie biegłości językowej A2-B2. Grupa nie była homogeniczna, zarówno ze względu na narodowość, wiek, wykształcenie, jak i doświadczenie zawodowe. Część uczestniczek nie znała ani rosyjskiego, ani ukraińskiego. Z tego powodu wszystkie panie były zmuszone do porozumiewania się po polsku (rzadziej angielsku). Projekt nie był nastawiony na osiągnięcie konkretnego poziomu językowego lub wzmocnienia konkretnej kompetencji językowej. Chodziło przede wszystkim o przełamanie silnej bariery komunikacyjnej oraz podniesienia motywacji do nauki języka polskiego (co przejawiło się w późniejszych zapisach uczestniczek na dodatkowe zajęcia w szkołach i fundacjach, rozpoczęcie nauki w szkołach wieczorowych oraz poszukiwaniu nowych zainteresowań i zajęć), który może być środkiem do wyrażenia siebie i swoich uczuć, mimo iż nie jest on językiem ojczystym. Projekt zachęcił uczestniczki do regularnego uczestnictwa w polskojęzycznej kulturze i odwiedzania innych stołecznych muzeów. Na ich prośbę powstał Klub Kulturalny, w ramach którego chodzą co tydzień na inną warszawką wystawę lub zwiedzają jakąś instytucję kultury z wykorzystaniem uproszczonego języka polskiego.

Projekt miał silny wpływ na środowisko lokalne, ponieważ przyczynił się do uwrażliwienia go na doświadczenia osób z biografią uchodźczą i ich rodzin, zarówno te wojenne, jak i przeżycia i trudności w odnalezieniu się w nowym kraju zamieszkania. Pozwolił 14 000 osób poznać historie autorek, a części z nich spotkać się z nimi i porozmawiać osobiście w czasie wernisażu i oprowadzań po wystawie. Jednocześnie projekt przyczynił się do otwarcia autorek na nowe środowisko, jego kulturę i język. Zmotywował je do aktywnego udziału w polskojęzycznej kulturze oraz chęć zaprezentowania i przybliżenia temu środowisku własnej kultury.

Upowszechnianie projektu nastąpiło poprzez zorganizowanie uroczystego wernisażu, w którym wzięło udział 70 gości z całego świata, w tym uczestnicy Letniego Kursu Języka Polskiego i Kultury Polskiej dla Cudzoziemców Uniwersytetu Warszawskiego, który odbywał się w Warszawie w sierpniu 2022 roku. Łącznie interwencję odwiedziło 14 000 osób. Projekt posiada własną stronę internetową oraz fotorelację online. Na stronie znajdują się wszystkie opisy oraz wizerunki uczestniczek. Jednocześnie koordynatorka upowszechnia projekt poprzez serię artykułów na platformie EPALE oraz udział w międzynarodowej konferencji językoznawczej, która odbyła się w maju 2023 roku na Uniwersytecie Śląskim. Interwencja została też zaprezentowana 50 zagranicznym edukatorom-uczestnikom seminarium kontaktowego Erasmus+, które odbyło się w Warszawie we wrześniu 2022 roku. Autorki realizowały oprowadzania po wystawie w języku polskim i ukraińskim.

Równocześnie z projektem prowadzono badanie naukowe polegające na przeprowadzeniu częściowo ustrukturyzowanych wywiadów z uczestniczkami. Te same pytania zadano im przed zakończeniem projektu i po nim. Dokonano analizy materiału. Dodatkowe rozmowy odbyły się po zakończeniu interwencji w grudniu 2022 roku. Wnioski pochodzące z badania zastosowano w kolejnym projekcie językowym.

Nazwa projektu: Wsłuchaj się w muzeum 
Język projektu: polski jako obcy 
Koordynator projektu: Katarzyna Žák-Caplot 
Strona projektu: https://muzeumwarszawy.pl/wsluchaj-sie-w-muzeum-audioprzewodnik/

Projekt dotyczy nauczania jpjo w muzeum w ramach edukacji formalnej na Uniwersytecie Warszawskim. Zadaniem studentów było przygotowanie autorskich audioprzewodników, przybliżających ich punkt widzenia na naszą kulturę i historię polskojęzycznej publiczności. W ramach prac projektowych studenci uczyli się jpjo, pozyskiwania i selekcjonowania informacji w języku polskim, a także mieli pole do nawiązywania profesjonalnych i prywatnych kontaktów wokół realizowanych wspólnie działań.

Celem projektu było sprawdzenie wpływu pracy projektowej w środowisku pozaklasowym na rozwój kompetencji językowych i kulturowych studentów oraz stopień ich zaangażowania i chęć eksplorowania polskojęzycznej kultury. Z tego powodu projekt miał ich zachęcić do korzystania z polskojęzycznej kultury, a także pokazać, że można stać się jej ważną i zabierającą głos częścią, która zainteresuje środowisko lokalne. Dodatkowym celem była aktywizacja pracowników muzeum, którzy do tej pory nie brali czynnego udziału w projektach edukacyjnych. Wartością dodaną była możliwość długofalowej pracy z grupą, która na bieżąco ewaluowała działalność i program MW skierowany do obcokrajowców.

Projekt rozpoczął się 1.10.2022, a jego realizacja zakończyła się 16.03.2023 uroczystym wernisażem. Do 16.06.2023 można oglądać rezultaty w postaci interwencji artystycznej w Muzeum Warszawy.

Projekt objął 60 godzin lekcyjnych w sali lekcyjnej na UW oraz w MW w semestrze zimowym 2022/23. W ramach zajęć na uniwersytecie omawiano zagadnienia związane z programem kursu na poziomie B1, które ilustrowano zdigitalizowanymi eksponatami MW oraz przykładami kulturowymi. W MW pracowano wyłącznie metodą projektu, który został podzielony na 3 etapy. W pierwszym studenci poznawali muzeum, również części niedostępne dla zwiedzających, następnie pracowali z bibliotekarkami i kuratorami nad tekstami audioprzewodników, by wreszcie nauczyć się czytać teksty i je samodzielnie nagrać. Na początku i na końcu nauki przeprowadzono częściowo ustrukturyzowane wywiady z uczestnikami. W czasie sesji i przerwy zimowej MW, w konsultacji z autorami, wyprodukowało interwencję i stworzyło stronę www projektu. 16.03.2023 odbył się uroczysty wernisaż, w czasie którego studenci przemawiali i prezentowali swoją pracę. 

Uczestnikami projektu byli studenci Uniwersytetu Warszawskiego uczący się języka polskiego jako obcego na poziomie biegłości B1 w Centrum Języka Polskiego i Kultury Polskiej dla Cudzoziemców oraz pracownicy Muzeum Warszawy, zarówno merytoryczni (kuratorzy, edukatorzy), jak i administracyjni (kadry, księgowość, prawnicy, sekretariat, dyrekcja).

Koordynatorka projektu opracowała plan kursu językowego realizowanego w muzeum oraz wszystkie materiały dydaktyczne, prowadziła kurs. Koordynowała spotkania z pracownikami Muzeum, produkcję interwencji artystycznej, organizację wernisażu i promocję projektu. Merytoryczni pracownicy Muzeum oprowadzali studentów po wystawie i służyli osobistym i mailowym wsparciem w pracy nad przewodnikami. Pracownicy administracyjni włączyli się w prowadzenie zajęć tematycznych obowiązkowych w programie poziomu B1 (np. Dział Kadr współprowadził część zajęć na temat pracy, zatrudnienia i prawa pracy w Polsce). Pracownicy Promocji stworzyli podstronę projektu z nagraniami i tekstami, odpowiadali za upowszechnianie projektu w mediach społecznościowych i na stronie Muzeum.

Centrum Języka Polskiego i Kultury Polskiej dla Cudzoziemców Polonicum Uniwersytetu Warszawskiego wspierało projekt metodycznie. Koordynatorka, jako doktorantka Szkoły Doktorskiej Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Warszawskiego, jednocześnie realizowała badanie jakościowe pod tym samym tytułem. Badanie otrzymało przychylną opinię Komisji Rektorskiej ds. Etyki Badań Naukowych z Udziałem Człowieka.

Innowacyjność projektu to współpraca uniwersytetu i muzeum na rzecz formalnej nauki języka obcego i zmiana miejsca pracy z sali lekcyjnej na muzeum. Nowością była praca projektowa jako forma nauki jpjo, samodzielne wyszukiwanie źródeł i możliwość bezpośredniej współpracy z kuratorami poza zajęciami. Innowacyjna jest także forma przedstawienia rezultatów projektu w postaci interwencji artystycznej na wystawie głównej oraz fakt wykorzystania kompetencji pracowników administracji muzeum na rzecz edukacji językowej.

W ramach prowadzonego równolegle badania naukowego przeprowadzono pretesty i posttesty przyrostu wiedzy kulturowej oraz gramatycznej. Wyniki pretestów były podobne dla wszystkich grup. Duże różnice postały na poziomie posttestów. W stosunku do grup fokusowych, które nie pracowały w zimowym semestrze 2022/23 w muzeum, grupa muzealna wykazała wyraźny przyrost wiedzy kulturowej (86% uczestników uzyskało wynik ponad 85%, podczas gdy w grupach fokusowych 70% osób zdobyło mniej niż 50%). Studenci wykazali również przyrost wiedzy gramatycznej omawianej w ramach zajęć na poziomie B1, co oznaczało, że nowy sposób pracy nie wpłynął negatywnie na nauczanie tej kompetencji językowej. Studenci dokonali też samooceny swoich kompetencji językowych i kulturowych.

Rezultaty projektu rozpowszechniane są poprzez zorganizowanie interwencji artystycznej, która dostępna była w MW do 16.06.2023. Odbył się też uroczysty wernisaż, w którym wzięło udział 35 gości. Projekt ma swoją stronę internetową. Koordynatorka dba o informowanie mediów o przebiegu projektu, np. w dniu wernisażu udzieliła wywiadu w Radiu Dla Ciebie i opowiedziała o działaniach projektowych. Ukazał się także artykuł na platformie EPALE. W dniach 27-29.03.2023 prezentowała projekt i jego rezultaty edukatorom z Hiszpanii, goszczącym w MW na job shadowingu. Zaplanowane są też oprowadzania dla szerszej publiczności realizowane przez autorki i autorów. Do tej pory interwencję odwiedziło ponad 2000 osób.

Projekt ten, powiązany z badaniem, potwierdził duże zainteresowanie przedsięwzięciami językowymi w postaci zamkniętych projektów. Przyczyniają się one nie tylko do podnoszenia kompetencji uczestników, ale także mają wpływ na budowanie społeczności oraz jej zainteresowanie tematyką Warszawy. W celu realizacji programów nauczania językowa edukacja muzealna wymaga szerokich kompetencji, które nie zawsze posiadają pracownicy merytoryczni instytucji. Daje to możliwość bezpośredniego zaangażowania w nauczanie współpracowników z działów administracyjnych. Muzeum będzie więc dążyć do kontynuowania tego typu działalności i zacieśniać współpracę z jednostkami edukacji formalnej. W kolejnym roku akademickim przewidywane jest kontynuowanie współpracy i realizacja kolejnego projektu.